Co
dzieje się w organizmie z upływem lat?
Jakie są typowe objawy starzenia?
Człowiek dobrze wie, w jaki sposób się starzeje.
Znamy objawy. Spieramy się jednak o to, po co się starzejemy. Teoretycznie zużyte
komórki mogłyby być zastępowane nowymi, młodymi. Dlaczego więc stopniowo zdolność
naszych ciał do odnowy słabnie? Otóż
starość jest zaprogramowana genetycznie i może być ceną za seks. Starzeją się
organizmy, które rozmnażają się (replikują geny) poprzez zapłodnienie. Największy
wysiłek takich organizmów jest skierowany na wytwarzanie komórek rozrodczych.
Kiedy potomstwo osiąga dojrzałość płciową i samo może się rozmnażać, życie rodziców
z ewolucyjnego punktu widzenia traci znaczenie. Geny, po zapewnieniu sobie przetrwania
w młodszym pokoleniu, pozostawiają starszą generację samą sobie - nie warto tracić
ogromnej ilości energii niezbędnej do utrzymania jej w dobrej kondycji. Gdyby
rodzice żyli wiecznie, dla kolejnych ich potomków zabrakłoby w końcu pożywienia
i miejsca do życia.
Wniosek? Zakodowana w genach śmierć jest korzystna dla
gatunku. Na drugim biegunie są teorie zakładające,
że starzenie się jest ubocznym skutkiem gromadzenia się w organizmie szkodliwych
substancji, np. toksyn czy wolnych rodników (to aktywne atomy lub cząsteczki powstające
podczas przemiany materii), które powodują w końcu rozpad organizmu. Z wiekiem
coraz więcej komórek naszego ciała jest uśpionych - przestaje się dzielić, powodując
w końcu choroby i śmierć. Na dobre starzejemy się
po 40. roku życia. Starzenie "pomyślne" przebiega bez wpływu chorób
i nie powoduje życiowych ograniczeń. Starzenie "zwyczajne" to takie,
które wiąże się z niewielkimi ograniczeniami w codziennym życiu. Starzenie "patologiczne"
jest powikłane i przyspieszone przez choroby. Jak szacują geriatrzy, w Polsce
tylko 10-20 proc. osób starszych starzeje się "pomyślnie". Początkiem
starości jest - według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) - 60. rok życia średnio
i dla kobiet, i dla mężczyzn. Chyba, że jest się Amerykaninem bądź Brytyjczykiem
- dla nich WHO przyjęła wyższy próg - 65 lat. Ale
to tylko granica umowna. Starość można mierzyć na różne sposoby, określając np.:
-
wiek sprawnościowy (bada się wtedy różne parametry wydolności organizmu);
-
wiek biologiczny (bada się żywotność tkanek, np. ich uwodnienie - z wiekiem wody
w organizmie jest coraz mniej);
- wiek psychologiczny (niektóre osoby czują
się długo młodo, inne - przedwcześnie staro);
- wiek społeczny (najprościej
mówiąc, społecznie starym jest ten, kto został dziadkiem lub babcią);
- wiek
ekonomiczny (ekonomicznie stary jest ten, kto utrzymuje się ze świadczeń, a nie
z pracy);
- wiek funkcjonalny (stary jest ten, czyja samodzielność jest ograniczona
przez różne dolegliwości). Według geriatrów co trzeci
Polak po 75. roku życia nie jest w stanie samodzielnie wykonać wszystkich zabiegów
osobistych (np. kąpać się), prac domowych oraz wychodzić samodzielnie z domu. 
Sprawdź,
co i kiedy Ci wysiądzie? Gdy
masz 25-35 lat Mięśnie
Mają
największą masę - ok. 45 proc. wagi ciała. To apogeum sił fizycznych. Kości
Mają
szczytową gęstość (do czwartej dekady życia). Krew
W
organizmie krąży jej najwięcej: 5-5,5 litrów. Skóra
Jędrna
(pierwsze zmarszczki mimiczne - po 25. roku życia, inne drobne zmarszczki na twarzy
- ok. 35. roku życia). Postawa
Wyprostowana,
maksymalny wzrost. Szybkość chodu - do 1,6 m na s, długość kroku - ok. 60 cm. Węch
Starzeje
się najszybciej ze zmysłów. Już zaczyna się pogarszać. Gdy
przekroczysz 40 lat Mózg
Zaczyna
się starzeć.
Zawarte w nim neurony stopniowo wymierają - w ciągu dekady ich
liczba zmniejsza się o 10 proc. w stosunku do stanu wyjściowego. Mięśnie
Zaczynają
słabnąć. W ich masie coraz mniej jest włókien mięśniowych, zwiększa się za to
zawartość tłuszczu
i kolagenu. Wiąże się to ze stopniową utratą siły i wytrzymałości. Kości
Zaczyna
się powolny zanik masy kostnej. Może dojść do przedwczesnego rozwoju choroby zwyrodnieniowej
stawów
i bólów krzyża - 60 proc. przypadków tych chorób zaczyna się w tym
wieku. Postawa
Człowiek
zaczyna się "kurczyć" - na początku o milimetry. Krew
Jej
ilość w organizmie spada o 8-9 proc. Wzrok
Rozwija
się tzw. nadwzroczność, czyli trudności z widzeniem przedmiotów z bliska. Włosy
U
wielu mężczyzn postępuje łysienie, u obu płci pojawia się siwizna (spowodowana
zanikiem komórek wydzielających melaninę). Włosy są cieńsze i łamliwe. Gdy
jesteś po 50. Mięśnie
Stale
zmniejsza się ich wytrzymałość oraz ogólna siła. Wydolność (mierzona tzw. pułapem
tlenowym, czyli ilością tlenu pochłanianego przez organizm na minutę) wynosi ok.
80 proc. maksymalnego stanu. Skóra
Wiotczeje,
pojawiają się krzyżujące się zmarszczki na twarzy. Włosy
U
mężczyzn pojawia się nadmierne owłosienie na małżowinach uszu i w nosie, u kobiet
- na brodzie. Przekwitanie
Kobiety
statystycznie przechodzą menopauzę (ostatnia miesiączka, koniec okresu rozrodczego)
w 51. roku życia. Towarzyszą temu zaburzenia gospodarki hormonalnej (m.in. spadek
poziomu estrogenu i progesteronu) powodujące dolegliwości, m.in.: uderzenia gorąca,
kołatanie serca, nocne poty, bezsenność, migrenowe bóle głowy, niepokój, drażliwość,
płaczliwość.
U mężczyzn analogiczne zaburzenia hormonalne
(spadek poziomu androgenów, m.in. testosteronu) określa się jako andropauzę. To
proces znacznie bardziej rozwleczony w czasie, niż u kobiet. Jego objawami są
m.in.: osłabienie organizmu, zaburzenia snu, zły nastrój i zmęczenie, problemy
seksualne (zmniejszenie produkcji plemników, brak erekcji, spadek pożądania seksualnego),
kłopoty z adaptacją społeczną. Gdy
masz 60 lat Mózg
Coraz
więcej neuronów obumiera. Zmniejsza się intelektualna zdolność przystosowania
się do zmian zachodzących
w bliższym i dalszym otoczeniu. Mięśnie
Wydolność
fizyczna spada do 60-65 proc. wartości z trzeciej dekady życia. Zawartość wody
spada do 54 proc. masy ciała (w młodości było to ok. 60 proc.). Jest to spowodowane
zmniejszeniem się liczby komórek lub ich wymiarów. Skóra
Zanik
gruczołów potowych zakłóca termoregulację i naraża na udary cieplne. Wydłuża się
czas gojenia ran. Wzrok
Nadwzroczność
(dalekowzroczność) mają już trzy na cztery osoby w tym wieku. Pojawiają się trudności
z przystosowaniem wzroku do światła i ciemności. Z powodu zmian struktury białek
w soczewce może rozwijać się zaćma. Słuch
Pogarsza
się - zwłaszcza zdolność słyszenia dźwięków o wysokiej częstotliwości. Co trzecia
osoba w tym wieku ma niedosłuch. Głos
Kobiety
robi się niższy, mężczyzny - nieco wyższy, mowa staje się mniej wyraźna. Postawa
Zaburzenia
chodu dotyczą 8-19 proc. osób (spowolnienie, słabsza koordynacja ruchowa między
górnymi i dolnymi kończynami, pochylenie sylwetki). Drżenie rąk. Oddychanie
Pojemność
płuc spada o jedną czwartą w stosunku do 35. roku życia. Może pojawić się rozedma
płuc, zanikają pęcherzyki, maleje ruchomości klatki piersiowej (zwapnienie żeber,
sztywność kręgosłupa). Ilość krwi tłoczonej przez serce do naczyń jest dwa razy
mniejsza, niż u dwudziestolatka, co powoduje gorsze zaopatrywanie komórek w tlen
i zadyszki. W naczyniach krwionośnych odkładają się cholesterol i wapń. Zmiany
miażdżycowe mogą powodować niedokrwienie mózgu, co skutkuje bólami i zawrotami
głowy. Wskutek zawężenia tętnic na nogach mogą pojawić się przebarwienia, zaniki
skóry, owrzodzenie. Sen
Trudności
z zasypianiem. Gdy przekroczysz
75 lat Mózg
Dalej
zmniejsza się. Ubytki kory mózgowej sięgają 30-50 proc. stanu z trzeciej dekady
życia. Zmiany w płatach czołowych powodują kłopoty z koncentracją. Degraduje się
hipokamp (część płatu skroniowego) odpowiedzialny za pamięć i uczenie się. Mięśnie
Stanowią
już tylko 27 proc. wagi ciała (jest ich ok. 40 proc. mniej, niż u szczytu możliwości). Kości
Kobiety
tracą do 40 proc. ich masy (wiąże się to z zagrożeniem osteoporozą), mężczyźni
- do 25 proc. Wzrasta łamliwość kości. Stawy degenerują się, co zmniejsza zakres
ruchów. Postawa
Często
jest przygarbiona, pochylona. Spada refleks, ruchy są powolniejsze. Tempo chodzenia
zmniejsza się do 0,8-1,2 m na sekundę, długość kroku skraca do zaledwie 20 cm,
towarzyszy temu szuranie stopami. Wzrost
Obniża
się - do 5 cm u kobiet i 3,5 cm u mężczyzn (około 80/ roku życia). Ma na to wpływ
m.in. utrata wody w organizmie, osłabienie włókien mięśniowych, uszkodzenia krążków
międzykręgowych i inne deformacje kręgosłupa. Narządy
Degradują
się. Serce robi się mniejsze, naczynia wieńcowe są zawężone. Ilość krwi krążącej
w organizmie dalej maleje. Tkanki dostają połowę porcji tlenu, jaką dostawały
pół wieku wcześniej. Ubytki w wątrobie i nerkach sięgają 30 proc. Słabną zwieracze,
zmniejsza się pęcherz moczowy. Sen
Coraz
więcej czasu w ciągu dnia zajmują drzemki. W nocy - sen czujny z przebudzeniami,
zespół tzw. niespokojnych nóg (mimowolne ruchy co kilkadziesiąt sekund). Pojawiają
się zakłócenia oddechowe, np. bezdech. W
psychice
Duże zmiany. Często występują: obniżenie nastroju,
drażliwość, niepokój, agresja, usztywnienie poglądów, przekonanie
o nieomylności,
dziwactwa, np. zbieractwo. Po osiemdziesiątce typowe jest otępienie starcze (łagodne
w 15-30 proc. przypadków, ostre - u co dziesiątej osoby). Przybiera ono najczęściej
postać choroby Alzheimera - ryzyko zachorowania podwaja się co pięć lat między
65. a 85. rokiem życia. Od pierwszych objawów choroby do całkowitej utraty samodzielności
upływa ok. siedmiu lat.
(źródło:
Jerzy Połowniak, Gazeta Wyborcza, 21.11.2008)
| 
.
.